DƯƠNG THỊ XUÂN QUÝ NHÀ VĂN, NGƯỜI MẸ ANH HÙNG
( 09-08-2024 - 04:30 PM ) - Lượt xem: 711
Vào lúc 9 giờ ngày 04/8/2024, tại Thư viện tư nhân Phạm Thế Cường (352 đường số 8, phường 11, Gò Vấp,Tp.HCM), CLB Người yêu sách Nguyễn Huy Tưởng (CLB NYS) đã tổ chức buổi tọa đàm: Dương Thị Xuân Quý - Nhà văn, người mẹ anh hùng. Có 21 thành viên về tham dự tọa đàm.
Cùng với các tác phẩm của tác giả được trưng bày và qua màn hình trình chiếu là Ấn phẩm định kỳ số 136 với các bài viết giúp bạn đọc hiểu biết thêm về Chuyện của một thời một đời, còn đó của nữ phóng viên chiến trường quả cảm: MỖI SỐ MỘT CHÂN DUNG: Dương Thị Xuân Quý, nhà văn, người mẹ anh hùng (Tôn Phương Lan) - Dương Thị Xuân Quý… như mùa Xuân còn ở lại (Đoàn Trọng Huy) -Dương Thị Xuân Quý (Nguyên Ngọc) - Nữ nhà văn nhà báo Dương Thị Xuân Quý (Trần Hoàng Thiên Kim) - Nhớ về Dương Thị Xuân Quý (Minh Khuê/Công Luận) - Nhà văn Nguyễn Thị Xuân Quý (Nguyễn Quang Thiều) - Xuân Quý: Bông hoa của ngày 8/3 (Võ Xuân Tòng) -Nghĩ về hạnh phúc (Nguyễn Hữu Hồng Minh) - Bông hoa rừng (Nguyễn Thanh) - Bài thơ về hạnh phúc (Bùi Minh Quốc) - Dương Thị Xuân Quý vợ tôi (Bùi Minh Quốc) - Nhà văn Dương Thị Xuân Quý, tình yêu (Lê Phương Liên). NGUYỄN HUY TƯỞNG – CÒN VỚI THỜI GIAN: Một thế hệ văn nghệ sĩ nhập cuộc (Nguyễn Huy Tưởng).TRÊN GIÁ SÁCH CỦA CHÚNG TÔI: Dương Thị Xuân Quý “Nhật ký chiến trường” (Nguyễn Thế Khoa).
Mở đầu buổi tọa đàm, Chủ nhiệm Phạm Thế Cường (CN PTC) đã giới thiệu vài nét về sự nghiệp của tác giả. Nhà văn, nhà báo Dương Thị Xuân Quý sinh ngày 19/4/1941 tại 195 phố Hàng Bông, Hà Nội. Quê quán thôn Phú Thị, xã Mễ Sở, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên. Chị sinh ra trong một dòng tộc trí thức, nghệ sĩ yêu nước chống thực dân Pháp.
Ông nội chị, cụ Dương Trọng Phổ, từ rất sớm đã vận động cho Đông Kinh Nghĩa Thục, bị thực dân Pháp đày ra Côn Lôn. Phụ thân chị, ông Dương Tụ Quán là một nhà giáo sau chuyển sang làm báo, chủ trương tờ Văn Học tạp chí, rồi tạp chí Tri Tân. Bác ruột chị, ông cử Dương Bá Trạc vừa tham gia tích cực trong Đông Kinh Nghĩa Thục vừa viết báo viết văn. Sau khi đàn áp Đông Kinh Nghĩa Thục, cũng bị thực dân Pháp đày ra đảo Côn . Một người bác ruột nữa của chị là nhà nghiên cứu văn học nổi tiếng Dương Quảng Hàm. Ba người anh con bác ruột của chị là các hoạ sĩ Dương Bích Liên, Dương Cẩm Chương và tiến sĩ Lê Thi.
Từ cái nôi văn hóa ấy, như một lẽ tự nhiên, Dương Thị Xuân Quý có năng khiếu và say mê văn chương từ nhỏ. Ngay khi mới 7 tuổi, lúc đang sống với gia đình tại Thái Nguyên thuộc chiến khu Việt Bắc, cô bé Dương Thị Xuân Quý đã có thói quen ghi nhật ký. Sau ngày giải phóng thủ đô, Dương Thị Xuân Quý về Hà Nội học trường phổ thông cấp 2 Trưng Vương. Là con út trong nhà, sau khi Dương Thị Xuân Quý tốt nghiệp phổ thông và đưa ra kế hoạch đi học Trường kỹ thuật công nghiệp II ở Quảng Ninh, đã khiến cả nhà sửng sốt. Nhưng là người mạnh mẽ, quyết chí, chị đã tới Quảng Ninh, học nghề trắc địa mỏ. Nữ sinh khoa trắc địa mỏ lại nổi tiếng cả trường là người văn hay chữ tốt, và là cộng tác viên thường xuyên của báo Tiền phong và báo Lao động.
Thời gian này, phong trào sáng tác văn học nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh khá mạnh so với các địa phương trong cả nước, tạp chí văn nghệ của vùng mỏ là nơi Dương Thị Xuân Quý đăng những truyện ngắn đầu tay. Những truyện ngắn đầu tay đó, cùng những bài báo trên Tiền phong và Lao động bước đầu đã khẳng định khả năng của nữ tác giả Dương Thị Xuân Quý. Do vậy, báo Phụ nữ Việt Nam đã cử cán bộ tổ chức về Quảng Ninh xin chị về, trước tiên là cho đi học Lớp nghiệp vụ báo chí.
Tốt nghiệp khoá học, chị về làm phóng viên báo Phụ Nữ Việt Nam từ năm 1961 đến năm 1968. Là một phóng viên năng nổ với cá tính mạnh mẽ, Dương Thị Xuân Quý đã có mặt ở nhiều vùng nông thôn trên miền Bắc. Mang thai con đến tháng thứ sáu, chị vẫn về Quảng Nạp (Thái Bình), đi cấy đi gặt với bà con xã viên để vừa viết báo vừa viết văn.
Khi giặc Mỹ ném bom miền Bắc, Dương Thị Xuân Quý đã có mặt ngay tại các vùng trọng điểm tuyến lửa Nghệ An, Hà Tĩnh năm 1965. Cùng năm ấy, chị viết đơn tình nguyện xin được vào chiến trường miền Nam chiến đấu. Tháng 4/1968, chị lên đường vượt Trường Sơn vào miền Nam, khi con gái mới 16 tháng tuổi, và chồng chị, nhà thơ Bùi Minh Quốc đã có mặt ở chiến trường từ một năm trước đó.
Trong một thời gian ngắn ở chiến trường, giữa những đợt gùi cõng, phát rẫy, giữa những trận bom B52, trong sự hành hạ của những trận đói và sốt rét, và không ngoai nỗi nhớ con nhỏ, Dương Thị Xuân Quý đã viết được truyện ngắn "Hoa rừng" và nhiều bút ký, như: "Tiếng hát trong hang đá", "Gương mặt thách thức" và "Niềm vui thầm lặng". Những tác phẩm đó được các đồng chí lãnh đạo Văn nghệ khu V đánh giá cao, Dương Thị Xuân Quý rất vui.
Nhà văn Nguyên Ngọc gặp Dương Thị Xuân Quý chỉ một lần ở chiến trường khu V, nhưng gần bốn mươi năm sau vẫn nhớ lần gặp gỡ đó, ông kể: "Chúng tôi họp, bom B52 nổ rền đâu đó ở sườn núi bên kia. Quý đến muộn một chút. Chị vừa bị sốt rét rừng...Đã nghe tên, quý mến mà chưa được gặp người. Một cô gái bước vào. Tôi biết ngay là Quý, không rõ vì sao. Chị gầy và xanh quá. Nói là còm cõi cũng không quá đáng. Duy có đôi mắt, tất cả là ở đó. Đôi mắt vừa đằm thắm, vừa rắn rỏi, vừa thông minh. Hay đúng hơn, nhìn vào đôi mắt ấy, anh bỗng hiểu rằng trước mặt mình là một con người có thể lặng lẽ suốt đời đi đến mục đích đã tự khẳng định của mình, bất chấp tất cả, không gì ngăn được...".
Đêm 8-3-1969, trong một trận càn quét ác liệt của quân thù, chị đã hy sinh tại thôn Thi Thại, xã Xuyên Tân (nay là xã Duy Thành, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam). Nhà thơ Bùi Minh Quốc đã kể lại rằng, trong khoảng thời gian ngắn ngủi ở chiến trường, tuy là cùng cơ quan nhưng hai vợ chồng rất ít khi được gần nhau. Khi anh đi xuống Duy Xuyên thì chị lại đến vùng Thăng Bình. Như là định mệnh, ngày 7-3-1969, anh viết “Bài thơ tình yêu” trước đúng một ngày vợ mình hy sinh. Anh nghĩ rằng, đây là một bất ngờ tặng vợ, anh về để đọc cho chị nghe, nhưng nào ngờ, đó cũng là bài thơ chia ly. "Bài thơ tình yêu" sau này cũng đã được nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu phổ nhạc thành ca khúc nổi tiếng "Cuộc đời vẫn đẹp sao".
Tiếp theo, PGS Đoàn Trọng Huy (PGS), tuy đã 90 tuổi nhưng vẫn có bài viết phân tích sự nghiệp văn học và cuộc sống đầy gian nan nhưng anh hùng của nhà văn. Hôm nay ông phát biểu ngắn gọn, súc tích giàu truyền cảm khi nói về Dương Thị Xuân Quý: người đã đi qua cuộc chiến tranh, đã chiến đấu, đã không nghĩ gì tới bản thân mình, chịđã sống một cuộc đời sôi nổi của một nhà báo, một nhà văn bản lĩnh: bất cứ trong hoàn cảnh nào cũng thoải mái, cũng hào hứng. Chị phải chấp nhận hy sinh thiên chức làm mẹ, giằng xé day dứt khôn tả của một người mẹ phải dứt ruột ra đi, để lại con thơ mới 16 tháng tuổi, thiếu sự chăm sóc của cả mẹ lẫn cha. Một cây bút dù ở chiến trường cực kỳ khắc nghiệt mà vẫn viết được 5 - 6 truyện, hồi ký một cách chân thực nhất sự khốc liệt của chiến trường.
Có 6 phát biểu có chất lượng đã cùng chia sẻ nhiều cảm xúc về Dương Thị Xuân Quý: Bs Đinh Đức Long, anh Bùi Công Tự, LS Nguyễn Anh Tuấn đều đánh giá cao văn nghiệp của chị nhất là tập "Nhật Ký chiến trường" đặc biệt là tình cảm của chị đối với đất nước, đồng đội và chồng con. Những lá đơn được viết được ký bằng máu của chị và của thanh niên miền Bắc vào những năm 1965 xin lên đường nhập ngũ. Theo LS Anh Tuấn, chúng ta hãy đọc những gì nữ nhà văn viết về đường Trường Sơn để hiểu thêm giá trị của văn học chiến tranh. Trong đạn bom khốc liệt vẫn nhận ra cái đẹp của con đường ra trận, những năm tháng máu lửa, hàng ngàn người lính đã ngã xuống ngay trên cung đường huyền thoại này, họ ra đi khi tuổi đời còn rất trẻ, bỏ lại bao hoài bão, mơ ước dang dở. Theo nhà thơ Võ Xuân Tòng, chị Dương Thị Xuân Quý xứng đáng trở thành một trong những bông hoa bất tử của ngày Quốc tế Phụ nữ 8 tháng 3. Anh ước gì có một loài hoa mang tên “Xuân Quý”, một loài hoa có tên là “Đồng Lộc” tượng trưng cho 10 cô gái TNXP hy sinh ở ngả ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), môt loài hoa có tên “Thùy Trâm” để tưởng nhớ liệt sĩ Đặng Thùy Trâm. Nhà thơ Nguyễn Hữu Hồng Minh, so sánh tập truyện ký “Hoa Rừng” của Dương Thị Xuân quý với tác phẩm “Chiến tranh không có một khuôn mặt phụ nữ” của nữ nhà văn Svetlana Alexievich, Có một gương mặt trong chiến tranh là thêm một góc nhìn. Gương mặt đó là phụ nữ thì càng phản chiếu tối hậu thư khủng khiếp của nó. Mỗi người có một quan điểm về hạnh phúc, con đường riêng, chân lý riêng. Anh Phùng Văn Vinh, phát biểu đánh giá cao văn nghiệp nhất là tập "Nhật Ký chiến trường" đặc biệt là tình cảm của Dương Thị xuân Quý đối với đất nước, đồng đội và chồng con, anh đã xúc động đọc một đoạn “Bài thơ tình yêu” của nhà thơ Bùi Minh Quốc và đã hát ca khúc "Cuộc đời vẫn đẹp sao".
Thời gian trôi chảy hơn 1/2 thế kỷ, Dương Thị Xuân Quý mất đi nhưng hình ảnh, tâm hồn và tinh thần của chị vẫn còn lại, vẫn sống trong lòng người thân và bạn đọc như một tấm gương sáng về lòng yêu nước, yêu nghề, về sự hy sinh và lòng dũng cảm.
Thay mặt Ban Chủ nhiệm CLB NYS, CN PTC cảm ơn các thành viên CLB NYS về dự và thông báo chủ đề kỳ sinh hoạt tháng 9/2024: VĂN HỌC MIỀN NAM 1954 – 1975.
Ngọc Dung
