Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi/ Để một mai vươn hình hài lớn dậy/ Ôi cát bụi tuyệt vời/ Mặt trời soi một kiếp rong chơi.

Chính chuyến đi Mỹ năm 1997 đã giúp tôi nâng cao sự nghiệp giáo dục của mình lên hết mức. Nhờ nguồn tư liệu phong phú và quý báu do các nhà khoa học Mỹ trao tặng, tôi đã hoàn thành trong 5 năm (2000-2005) Luận án Tiến sĩ Giáo dục với đề tài “Mối quan hệ giữa Mục tiêu, Nội dung và Phương pháp trong dạy học Lịch sử Thế giới Hiện đại ở trường Trung học Phổ thông Việt Nam”(do GS Phan Ngọc Liên và PGS Trịnh Đình Tùng hướng dẫn, bảo vệ thành công năm 2009).

Giờ nhớ lại những kỷ niệm của con với Ông sao lại thấy ít ỏi vô cùng. Con còn nhớ năm ấy, đoàn mình đi chơi khu du lịch Đá Hàn. Con được lũ trẻ phân công canh lò nướng. Trời mưa nhưng bếp nóng, khiến mặt con nóng ran và chắc Ông thấy mặt con ngộ nghĩnh lắm nên Ông cười chọc: “Lửa nóng làm má con QV hồng hồng trông thật xinh”. Thế đấy…

Ngay trước ngày Sài Gòn sụp đổ (tháng 4-1975), chú Mười đã đến thăm cô Tư (ở 44 Hồng Thập Tự), trao tặng cô 1.000 dollars (đựng trong chiếc cặp samsonite) và chào từ biệt chị để ra đi. Không lực Hoa Kỳ đã đưa chú và toàn thể gia đình (gồm thím Mười Lê Thị Kim Phụng với 3 cô con gái Tuyết Mai, Tuyết Anh, Tuyết Dung và cậu con trai út là Lê Tùng Quang) di tản sang Mỹ

Nhìn trước nhìn sau không thấy ai có vẻ là công an, tôi rút trong túi ra “cây” thuốc ngoại CravenA (do em Hùng gửi về) và đưa cho người bán thuốc lá xem. Anh ta ngắm nghía nó, hít thử mùi vị của nó qua bao giấy, rồi cho tôi một cái giá mua khá cao (gần gấp đôi giá một “tút” Điện Biên bao bạc bán ở chợ đen Hà Nội).

Một sáng mùa xuân ấm áp trung tuần tháng 3-1976, chuyến hải hành đầy ấn tượng của tôi đã kết thúc tốt đẹp khi tàu thủy Thống Nhất cập bến Cảng Sài Gòn; bước qua cầu tàu để lần đầu tiên trong đời đặt chân lên mảnh đất thiêng liêng bên bờ sông Sài Gòn, trong lòng rộn vang câu hát quen thuộc của Lưu Hữu Phước: “Sài Gòn ơi ta đã về đây, ta đã về đây!”.

Dù vậy, “Thiên đường XHCN” giờ đây có vẻ đã bắt đầu tiếp cận được với nền văn minh hiện đại của CNTB do “chủ nghĩa thực dân mới” để lại ở miền Nam. Hiểu rõ những sản phẩm của nền văn minh mới này có thể kiếm được từ đâu, dân gian miền Bắc đã truyền khẩu một kinh nghiệm được tính toán kỹ lưỡng

Ba tôi không phải là người ham mê của cải vật chất, nên ông chỉ mang về làm quà từ miền Nam một số vật dụng gọn nhẹ có giá trị tinh thần. Nhưng phần đông cán bộ miền Bắc được cử đi công tác miền Nam lúc này đã tìm mọi cách để mang về nhà tất cả những gì mà họ muốn có (họ chuyển ‘hàng” ra bằng cả đường bộ và đường biển): máy nghe nhạc nổi chạy “băng cối” với những cặp loa thùng truyền âm thanh “stereo” cường độ mạnh; TV, xe hon đa, quạt điện, tủ lạnh...

Tại doanh trại ở Lùng Tém (Lạng Sơn), qua làn sóng điện của Đài Tiếng nói Việt Nam (phát trên loa truyền thanh công cộng) và cả Đài phát thanh Sài Gòn (thu được qua các đài bán dẫn), chúng tôi theo dõi sát sao quá trình sụp đổ của chính quyền Sài Gòn, nghe được cả bài diễn văn từ chức của Nguyễn Văn Thiệu (21-4) rồi đến tuyên bố đầu hàng của tổng thống Dương Văn Minh đúng ngày 30-4-1975.

Nhận thấy trên toàn miền Nam quân địch đã mất tinh thần chiến đấu, Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội NDVN chỉ thị cho Bộ Tư lệnh QGP trên các chiến trường miền Nam đẩy mạnh tiến công theo tư tưởng chiến lược “thần tốc, thần tốc hơn nữa - táo bạo, táo bạo hơn nữa” để đánh nhanh thắng nhanh khiến cho địch không kịp hồi phục mà nhanh chóng sụp đổ.

“Thưa thầy, đây là tiêu chuẩn của công đoàn khoa mà em đã ‘bắt thăm’ mua được giúp thầy!...”. Thầy mừng rỡ tiến đến bắt tay cảm ơn và mời anh Nham vào uống trà cùng tôi. Nhưng anh Nham còn bận nhiều việc khác nên đã tạm biệt thầy cô và tôi để về trường.

Một ngày hè dưới nắng vàng chói chang đầu tháng 7-1973, tôi đạp xe ra ga Việt Trì để lên tàu đi nhận công tác mới ở thủ đô. Không hẹn mà gặp; các em Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Trọng Bình, Nguyễn Thị Kim Ngân, Trần Đức Mậu cùng nhiều học sinh khác của lớp 10D và cả các lớp khác vừa tốt nghiệp đã có mặt ở sân ga để tiễn thầy giáo của mình. Không lời lẽ nào cho đủ để diễn tả cảm xúc bùi ngùi lưu luyến của thầy trò chúng tôi trong giờ phút chia tay ấy.