HỒ CHÍ MINH – NGƯỜI LÀ AI?
( 03-09-2019 - 06:40 AM ) - Lượt xem: 624
Sau Tuyên ngôn độc lập 2/9/1945 một năm, tờ tạp chí Time ngày 9/9/1946 có bài Hồ Chí Minh Người là ai? (Ho Chi Minh, Who are you?).
Trong một bài bình thơ Những bài thơ thế giới viết về Bác Hồ, Xuân Diệu có nêu trường hợp nữ sĩ Amrita Pritam, Ấn Độ viết tặng Người nhân chuyến thăm hữu nghị 1958. Đầu bài là “Hồ Chí Minh”, đáp số đã là Hồ Chí Minh rồi, thì trong bài chỉ toàn những câu hỏi: “Ai đó”.
Đến những năm chống Mỹ, Chế Lan Viên vẫn nêu những vần thơ độc đáo của chính tâm tư Việt Nam
Với đất nước sinh ra mình, Bác vẩn là điều bí mật
Một thế hệ, vài thế hệ, chúng ta chưa đủ hiểu hết Người
Cứ mỗi bước đi lên, dân tộc ta lại định nghĩa về Người từ bản chất
Đọc vào sự nghiệp núi sông, Di chúc của Người và hỏi: Bác là ai?
Từ con người “kỳ lạ” đến con người “kỳ diệu” qua hiểu biết, dư luận thế giới xưa nay vẫn đặt câu hỏi trong những thời đoạn lịch sử - Hồ Chí Minh, Người là ai? Dân tộc và nhân loại lại tiếp tục “định nghĩa” và “định nghĩa” như lời thơ Chế Lan Viên.
YYY
I/ HỒ CHÍ MINH – CON NGƯỜI HUYỀN THOẠI
Suốt cuộc đời, Hồ Chí Minh đã là một con người huyền thoại. Cuộc đời đầy màu sắc hiện thực, mà lại diệu huyền, kỳ lạ. Ngay khi Người còn sống, hoạt động, và cả sau khi đã ra đi vào “thế giới người hiền”.
Huyền thoại, trước hết, là từ bước chân lên đường cứu nước.
Nguyễn Ái Quốc đã làm chấn động dư luận thế giới phương Tây trong những năm tháng hoạt động quốc tế đầu thế kỷ XX.
Đó là người đầu tiên đã thay mặt thế giới những người bị áp bức, bóc lột của nhân loại, lập ra cơ quan ngôn luận toàn cầu: Le Paria (Người cùng khổ)được xuất bản bằng 3 thứ tiếng, đã lập bản án và tố cáo chủ nghĩa thực dân (Le proves ducolonialisme francaise) trước công luận.
Người cũng là người Việt Nam đầu tiên và duy nhất, nhân danh công lý thời đại, nhân danh tự do, bình đẳng, bác ái thực sự, cũng là một trong những người sáng lập Đảng Cộng sản Pháp, đảng cách mạng chống chế độ thực dân ngay tại chính quốc.
Người chính là người đầu tiên trong lịch sử hiện đại tìm ra con đường giải phóng dân tộc chân chính trong thời đại cho cách mạng Việt Nam.
Người đã lập ra nhà nước dân chủ cộng hoà đầu tiên ở Đông Nam Á, vẽ lại bản đồ chính trị thế giới với màu đỏ thắm của Tổ quốc và lá quốc kỳ.
Người là nguyên thủ quốc gia, chủ tịch nước lừng lẫy đầu tiên, với uy danh anh hùng giải phóng dân tộc nhà văn hoá kiệt xuất mà thế giới trao tặng (UNESCO).
Người là người đứng đầu nhà nước của nhân dân, sống cuộc đời bình dị của một người dân thường, từ chối mọi cao sang quyền quý, đặc quyền vương giả thông thường của bao nhiêu triều đại phong kiến xưa, cũng như toàn quyền xứ thuộc địa. Tuy là chủ tịch nước, nhưng lại ở nhà sàn, ăn cơm rau dưa , làm vườn, nuôi cá.
Người mà khi sinh thời, lúc đương nhiệm đã được thế giới ca ngợi, tung hô như lãnh tụ cách mạng vĩ đại hàng đầu, cũng chính là vị lãnh đạo tối cao chiếm được cảm tình của người dân thường, đến các chính khách, văn nghệ sĩ danh tiếng khắp năm châu.
Người là ngọn cờ vẫy gọi, cổ vũ mạnh mẽ cho các chiến sĩ khắp các chiến trường, đấu tranh cho độc lập, tự do, chống chủ nghĩa thực dân và đế quốc.
Hồ Chí Minh là cái tên kêu gọi chiến đấu và chiến thắng. Hồ Chí Minh là tiếng nói của hy vọng và niềm tin. Hồ Chí Minh là niềm thơ cao cả lay động mọi tâm hồn.
Tuy nhiên, một câu hỏi lớn như chưa bao giờ có giải đáp đầy đủ, hoàn hảo – Hồ Chí Minh – Người là ai? đã và vẫn còn được đặt ra với lương tâm nhân loại.
Câu trả lời, thực ra đã có, và đã rất minh bạch. Nhưng tuyệt đại đa số đều có thiện chí là muốn hiểu rõ,hiểu thêm, hiểu thấu đáo về Hồ Chí Minh, để phát hiện tối đa mọi vị thế lớn lao và phẩm cách cao đẹp của Người.
Có những người, những đơn vị, tổ chức ở xa Việt Nam, không có đầy đủ những tư liệu chính xác, tin cậy và phong phú về Hồ Chí Minh. Họ luôn có những băn khoăn, thắc mắc, nghi vấn. Đó là điều dễ hiểu.
Thêm nữa, theo tình hình, diễn biến lịch sử, xuất hiện những cảm nghĩ, nhận thức mới. Đó là biện chứng của tư duy.
Đúng như suy nghĩ của nhà thơ Chế Lan Viên:“ mỗi bước đi lên” của lịch sử, ta lại nên và cần “định nghĩavề Người từ bản chất”, để thấy hết tầm ảnh hưởng của lãnh tụ vĩ đại.
Xưa nay, qua phỏng vấn các chính khách cao cấp ở Việt Nam, giới truyền thông nước ngoài thường đặt các câu hỏi cơ bản về Hồ Chí Minh – xung quanh cốt cách chính trị, tư tưởng và phẩm cách con người:
- Hồ Chí Minh là dân tộc hay cộng sản?
- Hồ Chí Minh là con người hay siêu nhân?
II/ HỒ CHÍ MINH LÀ CON NGƯỜI NGƯỜI NHẤT
Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng – bậc chính khách lỗi lạc, nhà văn hoá thông tuệ bậc nhất, cũng là người học trò xuất sắc nhất của lãnh tụ, đã trả lời phỏng vấn của phóng viên nước ngoài khi được hỏi về Bác.
Với câu hỏi “Hồ Chí Minh là con người hay thần thánh?”, Thủ tướng trả lời, đại ý: Hồ Chí Minh trước hết là con người, và sau cùng vẫn là con người. Đó cũng là ý thơ của Chế Lan Viên, khi gọi Bác là người Cha – một con người ngườinhất.
Trước hết, ta thấy phẩm chất Hồ Chí Minh nổi bật là có đầy đủ tình cảm cao quý của một con người.
Trong gia đình, Người có tình anh em – từ thơ ấu cho đến khi luống tuổi, đã là Chủ tịch nước, vẫn luôn thân thương, thắm thiết. Đặc biệt là lòng hiếu thảo của người con, một đời canh cánh ơn sâu nghĩa nặng của các bậc sinh thành.
Trong nguyện vọng vào thăm miền Nam sau khi thống nhất đất nước, có một nỗi niềm riêng tư: là được thắp hương nơi mộ phần của người cha thân yêu – cụ Nguyễn Sinh Sắc – tại Cao Lãnh, Đồng Tháp.
Tuổi trẻ Nguyễn Tất Thành, và sau này, ngay cả những năm tháng thanh xuân và có thể cả trung niên, Nguyễn Ái Quốc thể tất có những rung động yêu đương. Nhiều tư liệu tiểu sử tin cậy đã nói lên điều đó và chờ lịch sử xác minh.
Nhưng, chàng trai yêu nước mãnh liệt đã dứt áo ra đi, làm cách mạng, đặt sự nghiệp thiêng liêng lên trên hạnh phúc cá nhân, không xây dựng một gia đình riêng.
Tình bạn thân thiết, nồng thắm được hình thành và phát huy từ thời thơ ấu Nguyễn Sinh Côn, Nguyễn Tất Thành, cho đến sau này, thành thân hoạt động cách mạng của Nguyễn Ái Quốc, Hồ Chí Minh. Đặc biệt là, từ trẻ đến già, Người vẫn kết giao bằng hữu với rất nhiều văn nghệ sĩ, nhà hoạt động chính trị, xã hội nổi tiếng khắp thế giới.
Suốt một đời, Người nặng tình ân nghĩa đồng bào, đồng chí.
Suốt ba mươi năm lăn lộn hoạt động cách mạng ở nước ngoài vì Người thiết tha yêu nước và nặng lòng với đồng bào.
Trong lời kêu gọi Tổng khởi nghĩa và Toàn quốc kháng chiến, bao giờ câu mở đầu cũng là: “Hỡi quốc dân đồng bào”. Ba mươi năm kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, Người vẫn đau đáu nỗi lòng đặc biệt về miền Nam “Miền Nam trong trái tim tôi”.Người từng nói với đồng bào: “Nỗi đau khổ của mọi người cộng lại là nỗi khổ đau của tôi”.
Và trong Di chúc – đến lúc ra đi, vẫn là nỗi niềm sâu nặng với toàn dân.
Tình bạn, tình đồng chí trong hoạt động cách mạng là một nguồn động viên và thúc đẩy, hỗ trợ lớn. Nhất là trong lúc hoạn nạn, hiểm nguy, tình cảm ấy đã tạo ra nguồn sức mạnh tinh thần quý giá.
Đặc biệt thuỷ chung, ân nghĩa là những tình cảm với bạn bè quốc tế từng ủng hộ, cứu giúp, cưu mang Người. Như gia đình Thủ thướng Nehru, vợ chồng luật sư Loseby – ân nhân của Người.
Tình đồng chí được nâng lên thành ý thức giai cấp, ý thức Đảng trở thành trách nhiệm và lương tâm cao cả. Xây dựng Đảng là điều được nói trước hết trong Di chúc:
Từ rất sớm đã hình thành trong nhà cách mạng trẻ cảm thức nhân loại. Qua trải nghiệm đất tranh là tình người ngày càng sâu đậm, thể hiện cả trong ý thức và tâm hồn.
Người cùng khổ là sự thấu hiểu và cảm thông những kiếp người trong đoạ đày thân phận. Nhật ký trong tù thể hiện đặc sắc lòng nhân ái với con người cùng cảnh ngộ - nạn nhân của chế độ tàn ác.
Chủ tịch Hội đồng Hoà bình thế giới, trong lễ kỷ niệm 90 năm ngày sinh Hồ Chí Minh, đã xưng tụng Người: “Hôm nay, chúng ta tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người lãnh tụ đó, Người tổ chức đó, Người cộng sản đó, và Người cách mạng đó, con người yêu thương mọi người”.Đó cũng làmột định nghĩa hết sức đầy đủ như lời ca ngợi tuyệt vời với nhà nhân văn cao cả Hồ Chí Minh:
Cần lưu ý làtrong tình nhân loại của Người, đã bao gồm tình quốc tế vô sản.
Bản thân Người, Hồ Chí Minh có quan niệmcon người trần thế nhất.
Hồ Chí Minh từng có câu nói nổi tiếng :” Người ta không ai là thánh”
Có nghĩa là người ta dù ở trình độ nào, địa vị nào , dù là cao cấp nhất như đừng đầu nhà nước, xét cho cùng vẫn là một con người. cũng có cái tốt và cái xấu,. Cho dù rất tốt vẫn có thể có sai sót khiếm khuyết ít nhiều nào đó..Người từng yêu cầu đồng chí, đồng bào phê bình , chỉ ra khuyết điểm, sai sót của Chủ tịch nước. Chính Người đã có lần đứng ra thay mặt Chính phủ nhận lỗi trước nhân dân. .Hồ Chí Minh là một lãnh tụ chủ trương chống thói thần thánh hoá con người và tệ sùng bái cá nhân.
III/ HỒ CHÍ MINH – BẬC THÁNH NHÂN
Thủ tướng Phạm Văn Đồng, sau khi trả lời phóng viên nước ngoài về bản chất nhân văn Hồ Chí Minh, đã giải đáp tiếp về sự tôn vinh Người là bậc thánh. Mà trước hết, chính là từ dư luận quốc tế.
Đó là sự tôn vinh một phẩm chất siêu nhân, là sự phong thánh Hồ Chí Minh.
Khi còn sinh thời, Hồ Chí Minh đã được coi là một nhân vật huyền thoại – nhân vật mang màu sắc siêu phàm, vượt lên tất cả phẩm cách của một lãnh tụ cách mạng, một vị nguyên thủ quốc gia thông thường.
Đó là một hiện tượng độc đáo kỳ lạ.
Xưa kia, trong truyền thuyết của đời sống tâm linh của con người dân tộc, có sự phong thần, phong thánh cho những con người siêu việt, phi thường về tài năng, công lao, sự nghiệp lớn với xã hội, với đất nước. Như các trường hợp của văn nhân,thi nhân Nguyễn Văn Siêu, Cao Bá Quát là Thần Siêu, Thánh Quát; hoặc phong Đức Thánh Trần cho Hưng Đạo Đại Vương.
Hồ Chí Minh được phong thánh lúc bình sinh, ngay khi Người chưa “hiển thánh” trong lòng dân tộc. Đó là sự tôn vinh cực kỳ cao quý, hiếm hoi, nếu không muốn nói là duy nhất trong lịch sử.
Ở cả trong nước và nước ngoài, đều có hiện tượng tương tự: sự tôn sùng lãnh tụ lên bậc thánh nhân.
Trong nước, trong đời sống tâm linh, nhiều nơi đã lập đền thờ Hồ Chí Minh.
Với giới phật tử, họ đã lưu hành tâm niệm: Bác Hồ -vị Bồ tát tái thế.Thượng toạ Thích Quảng Tùng – Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã vinh danh như vậy với quan niệm Hồ Chí Minh cũng như Đức Phật, cùng ý tưởng “cứu khổ, cứu nạn” với lòng “từ bi, hỷ xả”.
Từ lâu, đã có sự tôn vinh đặc biệt – Hồ Chí Minh – trên dư luận thế giới: “Người chính là biểu tượng, là nhân vật truyền thuyết hơn là con người bằng da bằng thịt” (New York Times, 9/5/1954).
Từ lâu, nữ sĩ Ấn Độ Amrita Pritam cũng đã đặt câu hỏi về một con người, và tự giải đáp: Hồ Chí Minh (bài thơ sáng tác năm 1958):
Đức vua ta nghe nói đó là ai?
Thánh nhân đó là ai?
Gần đây, chính khách hàng đầu thế giới – Tổng thống Nga Putin, trong chuyến thăm nơi ở của Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 2013, đã ghi trong sổ lưu niệm:
“Nhân loại đã bước sang thế kỷ XXI – thế kỷ hoà bình, tiến bộ và phồn vinh. Nhưng giá trị tư tưởng, đạo đức của Hồ Chí Minh vẫn là ngọn đuốc, là hình tượng cho một nền văn hoá tương lai. Vì thế, lịch sử mãi mãi nhắc tới Người như một bậc thánh nhân”.
Chỉ có thể cắt nghĩa sự tôn vinh có màu sắc thần thánh hoá lãnh tụ Hồ Chí Minh bằng chính phẩm chất tuyệt vời và siêu phàm của bậc Đại trí, Đại nhân, Đại dũng với sự nghiệp và cuộc đời kỳ diệu của người. Cuộc đời với những chiến công, chiến thắng tuyệt vời từ những tư duy cực kỳ thông tuệ kèm với những tiên tri, dự đoán thần thánh được hiện thực hoá và ứng nghiệm trong lịch sử.Cũng như cả với sáng tác văn chương vì con người của Người – văn chươngđáng thờ như quan niệm của bậc thần văn chương Nguyễn Văn Siêu xưa kia.
YYY
Hồ Chí Minh làcon người người nhất, mang tinh chất người.
Hồ Chí Minh cũng làcon người có phẩm chất siêu việt, phi thường.
Có thể được xem Hồ Chí Minh làcon người – thánh nhân
Quả vậy, con người thần thánh Hồ Chí Minh có những đặc điểm cấu trúc kỳ diệu
- Hồ Chí Minh là sự “tổng hoà” (Mác) hoặc “hoà hợp” (Phạm Văn Đồng).
Hồ Chí Minh là sự tổng hợp và hài hoà những phẩm chất, tính cách tưởng như đối lập nhau: vĩ đại nhưng giản dị, dũng mãnh và khoan hoà, tự hào vẫn khiêm tốn, giản dị mà lịch sự,…
Bản thân Người vừa “kiên quyết không ngừng thế tiến công”, nhưng cũng “kiên trì và nhẫn nại” (Nhật ký trong tù).
Hài hoà về tính cách, và cả ở phong cách sống.
Truyền thống cha ông là “Lưng đeo gươm, tay mềm mại bút hoa” (Huy Cận).
Hồ Chí Minh là người anh hùng dân tộc và nhà văn hoá kiệt xuất. Vì vậy, mới mang phong cách hoà hợp ấy.
Phạm Văn Đồng viết: “Trong phong cách khiêm nhường, giản dị Hồ Chí Minh chứa đựng cái tâm trong sáng, cái đức cao đẹp, cái trí mẫn tiệp, cái hành mực thước”.
Học giả Đức Hélene Turmaire, trong tác phẩm Trở thành người Bác như thế nào? cũng bình luận: “Hình ảnh của Hồ Chí Minh đã hoàn chỉnh, với sự kết hợp đức không ngoan của Phật, lòng bác ái của Chúa, triết học Mác, thiên tài cách mạng của Lenin, và tình”
Đó chính là ý thơ Tố Hữu: “Người là Cha, là Bác, là Anh”. Phong thái ấy chính là sự tổng hoà của văn hoá ứng xử Hồ Chí Minh.
- Hồ Chí Minh là sự hội tụ.
Người là Ánh sáng. Người hội tụ biết bao nguồn ánh sáng trên đời.
- Hồ Chí Minh là sự kết tinh.
Cuộc đời Người là kết tinh tất thảy những cuộc sống đẹp của con người dân tộc, mà trước hết là danh nhân, anh hùng, hào kiệt trong lịch sử.
Phạm Văn Đồng từng tôn vinh: Hồ Chí Minh – tinh hoa và khí phách củadân tộc, lương tâm của thời đại(Chính trị Quốc gia, Sự thật, 1970).
Tác phẩm này cũng làlời giải đáp chính xác,đầy đủ, sâu sắc nhất cho câu hỏi đã và còn sẽ đặt ra trong lịch sử cho tất cả: Hồ Chí Minh, Người là ai ?
Hai tố chất cơ bản nhất: đạo đức thượng đẳng, tài năng kiệt xuất đã tạo nên phẩm chất tuyệt diệu Hồ Chí Minh.
Phẩm chất Hồ Chí Minh được tôn vinh ở mức tuyệt đỉnh: tầm nhìn nhân ái, bao dung, chí khí anh hùng dũng mãnh, trí tuệ minh triết sáng láng.
Uy danh và phẩm chất của Hồ Chí Minh có sức lan toả rộng rãi trên khắp hành tinh trong thời đại và vĩnh cửu với thời gian.
Hồ Chí Minh là một nhân cách hoàn hảo tuyệt vời , là hình mẫu về con người mới của tương lai. Bản thân người đã được vinh danh là một trong những người mở đường cho nhân loại đi tới ánh sáng.
PGS.TS ĐOÀN TRỌNG HUY
